بررسی بن مایه های توتمیسم در قصه های عامیانه ی ایران

توتمیسم یکی از اعتقادات و باور های باستانی و ماقبل تاریخی است که از نمونه های آغازین ادیان بشر شمرده می شود. این دین و اندیشه ی ابتدایی، گیاهان و یا حیوانات خاصی را دارای تقدّس و سپندینگی می داند و برای آن نیروهای ماورایی قایل می شود؛ براساس همین اعتقادات توتمی، همه ی ابعاد زندگی و معیشت انسان ابتدایی شکل می گیرد، روابطش با دیگر انسان ها تعریف می شود و در دین و اسطوره های این مردم نمایان می-گردد. این اعتقادات، اساطیر و باور های کهن، حتی در قصه های عامیانه نیز متبلور می شود و به صورت پنهان و در قالب رمز در ساختار قصه ها وجود دارد که با جستجوی دقیق در آن ها، می توان به لایه های پنهان آن پی برد. بر همین اساس، در پایان نامه ی حاضر، قصه های عامیانه ی ایرانی با تأکید بر دو کتاب "قصه های ایرانی" به گردآوری ابوالقاسم انجوی شیرازی و "قصه های کتاب کوچه" به گردآوری احمد شاملو مورد بررسی قرار گرفته و عناصر توتمی -گیاهی یا جانوری - آن ها استخراج شده است . طبق یافته های این پایان نامه، توتم حیوانی بسیار پررنگ تر از توتم گیاهی است. زندگی مبتنی بر گله داری در ایران و وابستگی مردم این سرزمین به حیوانات و دام ها را می توان مهم ترین علت این رویکرد دانست. این توتم ها در قصه های عامیانه به صورت حمایت حیوان جادویی از قهرمان قصه، گیاه جادویی و درمانگر، تبدیل انسان به گیاه، تبدیل انسان به حیوان، بدن نیمه انسان و نیمه حیوانی، تابوی جنسی و تابوی خوراک نمودار می شوند.